I Het Mechanische
II Het Elektrische
III De Mantel
IV Het Model
V Het Handelen
VI Het Bewegen
VII Het Kijken
VIII Het Lezen
IX Het Circuit
X Het Produkt
143 Idee
De betekenis van het opstellen van losse komponenten op tafel in de eerste levensfase van het elektrische apparaat is, dat hiermee de IDEE over het apparaat direkt tot uitdrukking werd gebracht in de MANIER-van-opstellen: namelijk vlak en leesbaar. Niets overtreft het wezenlijke van een elektrisch apparaat vergeleken met een mechanische installatie of machine – meer dan deze vlakheid van een tafel.
144 Handel (1)
Na deze eerste periode werd het elektrische apparaat als het ware in elkaar gevouwen, en klaar gemaakt om verhandeld te worden. Om het een eigen gezicht te geven werd het ‘open’ apparaat in een mantel gehesen die in eerste instantie met het apparaat als zodanig niets van doen had: mantels die geleend werden van mechanische apparaten of afgekeken van het meubilair uit de huiskamer. Quasi uniekheid (die uit konkurrentie-overwegingen alleen maar bestond door het overdrijven van wat uiterlijke verschillen met andere apparaten van andere producenten) werd ‘verzonnen’ en bekrachtigd door het apparaat te voorzien van een type- en serienummer op de achterkant en een fantasienaam plus fabrieksembleem aan de voorkant.
145 90°
Vooral in de gedaante van het huiskamerlijke radio-apparaat verburgerlijkte het elektrische apparaat hierna snel, en werd het steeds verder gedeformeerd. De feitelijke elektrische ‘horizontaliteit’ van het apparaat werd 90° gekanteld en in de gedaante van alleen maar front naar buiten gebracht. De mantel had tot taak het typisch elektrische van het apparaat met wat knoppenwerk te ‘showen’ en tegelijkertijd de kultuur van de huiskamer – waarin het als meubelstuk optrad – te weerspiegelen door een fraaie afwerking en een smaakvolle ornamentiek.
146 Handel (2)
De strijd van pure technische ‘horizontaliteit’ tegen de invloeden van de kommerciële ‘vertikaliteit’ (om de tegenstelling tussen de technische en de burgerlijke a-technische kultuur eens beknopt te karakteriseren) manifesteert zich ook tijdens het produktieproces dat het elektrische apparaat van het eerste konsept tot finale staat moet doorlopen. Deze produktiefasen – die net zo goed ‘momenten uit het transport van een IDEE’ genoemd zouden kunnen worden – zijn als volgt samen te vatten.
(1) schets – eerste idee, netwerk als krabbel op papier
(2) berekeningen – cijferwerk: netwerk wordt van ‘waarden’ voorzien
(3) schema diagram: systeem van ‘betrekkingen’ op papier
(4) bouwplan – meubileringsplan: opstelling op papier
(5) konstruktie – oa. het elektrificeren van diagram
(6) het app. van binnen – proefopstelling van werkend model: alles kan nog gewijzigd worden
(7) de mantel – de industriële ontwerpers en de verkopers bemoeien zich ermee en verlenen het apparaat zwaarte, breedte, hoogte – kortom ‘aanzien’ en verklaren het tot meubel
(8) het app. van buiten – definitief, getest, duurproef, in systeem opgenomen, ingekist, gebruiksaanwijzing
(9) handel – de IDEE wordt verhandeld.
147 Handel (3)
schets: à Steringa Idzerda, schets, 1920 (Postmuseum, Den Haag)
berekeningen: Francis Picabia ‘Dessin pour la première aventure céleste de M. Antipyrine par T. Tzara’, 1920
schema: spoelen en variometer als ‘diagram’, 1925
bouwplan: spoelen en variometer als ‘bouwplan’, 1925
konstruktie: spoelen en variometer als ‘exploded model’, 1925
konstruktie: PRINT in bandrecorder (Sony T-C-900, 1965)
I Het Mechanische
II Het Elektrische
III De Mantel
IV Het Model
V Het Handelen
VI Het Bewegen
VII Het Kijken
VIII Het Lezen
IX Het Circuit
X Het Produkt
