I Het Mechanische
II Het Elektrische
III De Mantel
IV Het Model
V Het Handelen
VI Het Bewegen
VII Het Kijken
VIII Het Lezen
IX Het Circuit
X Het Produkt

1 Kracht

Een apparaat wisselt kracht tegen kracht. Krachten verschillen door te verschillen in karakter.
Een apparaat is een wisselaar van karakters.

2 Wisselen (1)

Het karakter van kracht wordt bepaald door de onderlinge verhouding van haar ingrediënten: de faktoren weg, tijd en zwaarte.
Wisselen betekent: met behulp van een apparaat in deze verhouding verandering aanbrengen.

3 Wisselen (2)

Om een apparaat tot wisselen te brengen moet het eerst betreden en vervolgens gebruikt worden.
Een apparaat wordt betreden via zijn mantel ook al is het apparaat nog zo ‘open’.
Een apparaat wordt gebruikt door het te bewegen, te knijpen, te trekken of te duwen.

4 Wisselen (3)

Een machine betreedt en gebruikt als het ware zichzelf. Het knijpen, trekken en duwen zit bij de machine samen met het feitelijke apparatieve deel opgesloten in een kast. De werking van een machine – meer dan van een gereedschap of werk tuig – wordt door deze kast aan ons oog onttrokken: het verregaandst bij een vliegmachine waar de machinekast, opgesloten in een tuig van buizen en bekleedsels, zich tegen de hemel aftekent als een maal-teken.

5 Wisselen (4)

Wanneer we vinden dat een apparaat, werktuig of machine goed werkt, passen de faktoren ‘weg’, ‘tijd’ en ‘zwaarte’ als geoliede tandwielen in elkaar. Wanneer we vinden dat hij slecht werkt, zit een van de faktoren vast. Een apparaat repareren betekent de vastgelopen faktor weer op gang brengen en de samenhang tussen de faktoren herstellen.

6 Naam

We kiezen een bepaald apparaat uit vele omdat we een bepaalde verhouding van de faktoren op het oog hebben. De gewenste verhouding staat op een plaatje vermeld dat op het apparaat geschroefd zit. Dikwijls draagt het apparaat een naam die zegt wat het doet, zoals bij sommige familienamen de naam het beroep aanduidt van de stamvader.

7 Weg

Een goed voorbeeld hiervan is de Aap Noot Mies machine die, wanneer zij werkt, vanuit Aap bekeken een aantrekkelijke kombinatie biedt van de ‘weg’ die Noot in de hand van Mies beschrijft, de ‘duur’ van deze beweging en de ‘zwaarte’ van Noot. Op deze wijze groeit voor Aap Noot tot noot. (Immers ‘zonder weg, tijd of zwaarte geen noot’ zegt Aap die in noot an sich – Noot dus – niet geïnteresseerd is.) Wanneer de machine nu opeens zou haperen, bijvoorbeeld omdat de arm van Mies is vastgelopen en daardoor de faktor ‘weg’ het niet meer doet, en dientengevolge de transsubstantiatie van Noot in noot uitblijft, brengt Aap het defekte apparaat terug en ruilt het voor een andere soort gelijke machine – liefst van een betrouwbaarder merk. Aap kiest voor de meest duurzame verhouding van faktoren, en let daarbij meer op de fraaie manier waarop de faktoren binnen de machine op elkaar inspelen dan op de hoeveelheid noten die de machine in eerste instantie Aap kan aanreiken.

8 Tijd (1)

Vanwege deze samenhang van faktoren houden Chinezen meer van gereedschappen dan van machines. Het investeren van grote hoeveelheden energie om machines te konstrueren betekent voor hen een bepaalde wijze van ‘vastlopen’ van de faktor ‘tijd’. ‘Het kost tijd’ zeggen de Chinezen, daarom gaan zij liever onmiddellijk met 1000 emmertjes in de weer dan te moeten wachten tot zij, na een lange verloren tijd, kunnen werken met 1 baggermachine. Sowieso speelt voor Chinezen de faktor ‘tijd’ bij arbeid een belangrijke rol. Het begrip ‘zwaarte’ is hen vreemd. En ‘wegen’ bezit China voor iedere werker een. Vergelijk dat eens met bijvoorbeeld Hollanders die van ‘zwaarte’ en ‘weg’ hun beroep maken en dienovereenkomstig voor het beleven van ‘tijd’ geen tijd (over) hebben.

Aanleg van het Fuyang-kanaal, China, 1963. Chinese arbeiders in de slagorde van een immens weefgetouw. De ‘schering’ wordt gevormd door de parallelle wegen, de ‘inslag’ door de dijk die opgehoogd wordt, en de ‘knopen’ door de inhoud van de wagen tjes die langs de schering naar de inslag worden getransporteerd. De foto demonstreert en idealiseert dit grootschalige weef systeem waarbij ‘theater’ en ‘werkelijkheid’ in elkaar overvloeien. (China Pictorial, 1971 nr. 4)

9 Tijd (2)

Een andere wisselaar van faktoren is de megalitische tijdmachine, die door de eerste bewoners van Europa werd gekonstrueerd door bovenmenselijk zware stenen over immense afstanden aan te voeren en volgens bepaalde formules te ordonneren. De werking van het sociale en maatschappelijke ‘apparaat’, dat voor het klaren van een dergelijk karwei werd ingezet, berust op het ruilen van ‘tijd’ (het neolitische goud) voor ‘weg’ en ‘zwaarte’. Is de tijdmachine eenmaal gereed dan produceert ze een eindeloos durende stroom van pure ‘tijd’, met de geïnvesteerde faktoren ‘weg’ en ‘zwaarte’ als brandstof. Dankzij deze rendabele verbranding van faktoren is dit soort machines tot de dag van vandaag probleemloos blijven funktioneren.

Megalitische konstruktie, A vebury, Wiltshire, England, a 2000 vC. Een geometrische, radiaalvormige konstruktie met een doorsnede van 265 m. Begrensd door een 1200 m lange, 9 m diepe en 24 m brede ingraving. Daarbinnen de grootste stenencireel die in het neolitische tijdperk gekonstrueerd is, met een doorsnede van 355 m en gemarkeerd door 90 enorme steenblokken die ieder ongeveer 5 ton wegen. De 2 kleinere stenencircels hebben ieder een doorsnede van 103 m. Van de in totaal 150 stenen zijn er momenteel nog slechts 30 over. (The Megalith Builders, Euan MacKie, Oxford, 1977)

10 Komponent

Mechanische apparaten zijn van binnen bezet met harde en elastische onderdelen. Het zijn stuk voor stuk nabootsingen van menselijke komponenten zoals botten, gewrichten, spieren, huid, longen, kleppen en tanden. Ze bezitten een juiste zwaarte en hun kontouren zijn lenig en wendbaar. Ze glimmen, waardoor de zon erin kan blikkeren als op de snede van een landbouwspade.

11 Kontakt

Wanneer een apparaat ‘werkt’ bewegen alle onderdelen in principe gelijktijdig, ook al geven bij meer samengestelde machines sommige hefbomen en grijparmen ons de indruk dat ze ‘vrij’ zijn en af en toe even mogen uitblazen. Het moraliserende en zeurderige voorbeeld van de radertjes in een uurwerk waar ieder van ons een radertje voorstelt, leert hoe het zit: uitblazen is een geprogrammeerde vorm van werken en heeft met vrij-zijn niets van doen. Alles in een mechanisch apparaat of machine werkt nu of nooit, nimmer na enige tijd. Of het moet vanzelf – na enige tijd – op een idee komen. Bijvoorbeeld om zonder waarschuwing vooraf zich niet meer te richten tegen de materie – wat zijn opdracht is – maar tegen de bezitter ervan: de arm van Mies die met Noot de kop van Aap gaat inslaan.

12 Orde

De kwaliteit van een gereedschap, werktuig of machine wordt bepaald door de mate van overeenstemming tussen de hoedanigheid van de harde onderdelen enerzijds en de voor dat apparaat karakteristieke samenhang van de faktoren ‘weg’, ‘tijd’ en ‘zwaarte’ anderzijds.
Wanneer een goede monteur een defekte machine bekijkt en daarbij gedachteloos met een schroevendraaier tegen een van de tandwielen tikt (zoals wij, wanneer we in gedachten verzonken zijn, met onze vingers op tafel trommelen) ontvouwt zich in zijn geest, door de wijze waarop het heldere geluid klinkt en de schroevendraaier in de hand terugveert, de samenhang tussen ‘weg’ ‘tijd’ en ‘zwaarte’ – niet alleen van dat detail maar van de gehele machine. Hij ‘herstelt’ vervolgens de machine door het defekte onderdeel te repareren of te vervangen. In dit opzicht is een rijwielhersteller niet iemand die fietsen oplapt, maar iemand die orde en samenhang op wereldschaal ‘herstelt’.


I Het Mechanische

II Het Elektrische
III De Mantel
IV Het Model
V Het Handelen
VI Het Bewegen
VII Het Kijken
VIII Het Lezen
IX Het Circuit
X Het Produkt