De schrijver, uitgever en filmer Stefan Themerson (1910-1988) en zijn vrouw, de beeldend kunstenaar Franciszka Themerson (1907-1988), hebben een leven lang samengewerkt. Om te beginnen in Warschau, vervolgens in Parijs en ten slotte het langst in Londen. Daar deed de Tweede Wereldoorlog hen belanden en raakten ze bevriend met ondermeer Kurt Schwitters en met Bertrand Russell. In het piepkleine fonds van de uitgeverij Gaberbocchus die ze in Londen begonnen, verscheen zowel hun eigen werk als dat van bijvoorbeeld Alfred Jarry en Raymond Queneau.

Met Nederland hadden de Themersons een speciale band; S.T. sprak wel eens van ‘my adopted country’. Relatief veel van zijn werk is bij De Bezige Bij in vertaling verschenen. Een andere Amsterdamse uitgeverij, De Harmonie, zet – zo goed en zo kwaad als dat gaat – het Engelstalige fonds van Gaberbocchus voort.

Het werk van de Themersons komt in dit nummer op diverse manieren aan de orde. Twee redacteuren namen een kijkje in het Themerson Archief in Londen. Daar vonden zij een schat aan materiaal. Zoals een briefwisseling met de filosoof Bertrand Russell, waaruit voor dit nummer een keuze is gemaakt en vertaald. Ook de brieven die Stefan en Franciszka elkaar schreven toen de oorlog hen twee jaar gescheiden hield geven een interessant beeld van het type kunstenaar dat zij waren. Uit dezelfde tijd stamt het lange, hier voor het eerst uit het Frans vertaalde gedicht ‘Schetsen in duisternis’ dat Themerson in Vichy-Frankrijk schreef. Voor de oorlog maakten de Themersons in Polen samen experimentele films en speelse kinderboeken. Een van die kinderboeken is in dit nummer vertaald zowel als gereproduceerd.

Leven en werk van de Themersons worden in kaart gebracht door Nicholas Wadley en Jasia Reichardt. Het literaire werk van S.T. wordt door Anneke Brassinga in de traditie van de Verlichtingsfilosofen geplaatst. Zelf komt S.T. aan het woord in een aan de vergetelheid ontrukt interview.

Omdat het vertaalde werk als van de aardbodem verdwenen is, wordt een groot deel van het oeuvre van S.T. boek voor boek aan de lezer voorgesteld en besproken door een keur van Nederlandse auteurs.

Ook de muziek komt aan bod. De partituur van een zelden of nooit uitgevoerde opera van S.T. is op verzoek van Raster kritisch beoordeeld door Elmer Schönberger. De componist Rob du Bois, die een werk voor vier piano’s vernoemde naar de uitgeverij en enkele personages van Themerson, zet zijn beweegredenen uiteen.

En overvloedig aanwezig in het hele nummer, ten slotte, zijn de schitterende tekeningen van Franciszka Themerson.