Gelukwens bij een benoeming

Laat me je om te beginnen van harte feliciteren met je benoeming. Al voordat mij het officiële bericht ervan bereikte, was het mij bekend dat jij een zeer goede kans maakte, en het verheugt me dat je deze positie nu daadwerkelijk gaat bekleden. Het is een prachtige stap die je hiermee zet, en bovendien een stap die – mits gevolgd door de juiste vervolgstappen – een weg naar de absolute top voor je openstelt. Waar het nu op aankomt is om vanaf heden in je gedragingen slechts die top voor ogen te houden en jezelf geen zijstappen of omwegen meer toe te staan. Het lijkt misschien alsof je vanaf nu een hele toekomst tegemoet gaat, maar de waarheid is dat die toekomst al begonnen is. Dat degenen die jouw verdere leven meebepalen je vanaf vandaag extra op de proef zullen stellen, al was het maar omdat niet weinigen van hen liever zelf op jouw plek zouden zijn terechtgekomen.

Je bent misschien vergeten dat wij enkele jaren geleden al eens contact met elkaar hadden, en dat ik je bij die gelegenheid een voorstel deed waar je toen niet op kon ingaan. Nu neem ik graag nogmaals de gelegenheid te baat je mijn diensten aan te bieden. Als blijk van mijn welwillendheid wil ik je om te beginnen enige wenken meegeven die je op je toekomstige weg van dienst zullen kunnen zijn. Als je die trouw navolgt, zullen wij daar beiden veel plezier van kunnen hebben. Ik heb ze ondergebracht in tien punten, zodat je ze des te gemakkelijker kunt onthouden, temidden van de vele verplichtingen en verantwoordelijkheden die vanaf heden op je schouders rusten.

Een: Leer te zwijgen

Je bent een intelligent en welbespraakt persoon, die over alles een mening heeft en die mening ook het liefst direct uitspreekt. Beteugel jezelf daarin. Dwing jezelf om je oordeel over zaken en mensen voor je te houden. Niet omdat je oordeel niet waardevol zou zijn, nee juist omdát je oordeel waardevol is. Het is dus onverstandig om dat waardevolle oordeel zomaar prijs te geven. Peil eerst wat anderen vinden, laat ze hun onzekerheid tonen, laat ze gissen naar wat jij ervan vindt. Voel je in gesprekken, ook in gesprekken à deux, niet zo snel geroepen om een stilte te verbreken. Zorg dat de ander zich ongemakkelijk gaat voelen, maar leer om zelf te blijven zwijgen. Stel eventueel nog enkele open geformuleerde vragen, dat wil zeggen vragen die niet met een enkel ‘nee’ of ‘ja’ kunnen worden beantwoord. Op een gegeven moment zal het probleem zichzelf zo aan je presenteren dat je het kunt laten oplossen. Of het probleem blijkt niet goed oplosbaar, en dan zorg je ervoor dat je gesprekspartners het probleem zelf weer mee naar buiten nemen, in de wetenschap dat het hun eigen verantwoordelijkheid is en blijft om het uit de wereld te helpen.

Twee: Wees onvoorspelbaar

Wees constant in je onvoorspelbaarheid en zorg dat mensen, ook je getrouwen, altijd onzeker zijn over wat ze precies van je kunnen verwachten. Onvoorspelbaarheid zorgt ervoor dat de mensen in je omgeving waakzaam blijven en opletten of je tevreden over ze bent. Het is bovendien een garantie dat je altijd op de hoogte gehouden zult worden van belangrijke zaken en ontwikkelingen, aangezien mensen immers niet willen riskeren dat jij hun gedrag of hun wijze van behandeling plotseling zult afkeuren. Als je gedrag te voorspelbaar is en als je niet af en toe in besloten kring iemand afsnauwt, dan riskeer je dat je op een zijspoor terechtkomt, dat men ophoudt om je te informeren of om je toestemming voor dingen te vragen, omdat men er te gemakkelijk van uitgaat dat je er wel mee akkoord zult zijn. Vergeet nooit dat het toppunt van onvoorspelbaarheid het orakel is, en een orakel spreekt uitsluitend in machtswoorden. Voor die machtswoorden wordt het orakel nooit verantwoordelijk gehouden, omdat het anderen zijn die op basis van het gesproken machtswoord aan de gang gaan.

Drie: Communiceer in het openbaar eenvoudig en direct

Zo goed als het in besloten sfeer verstandig is om niet te veel te spreken, en al helemaal niet in ondubbelzinnigheid, zo dien je in het openbaar je woorden juist zo helder en eenduidig mogelijk te kiezen. Stel je je gehoor altijd voor als soldaten, die precies moeten weten wat ze moeten doen. Houd je woorden eenvoudig en direct. Geef geen ingewikkelde uitleg. Als je iets nader wilt toelichten, gebruik dan simpele vergelijkingen, bij voorkeur ontleend aan de seizoenen of de zeevaart. Verwijzingen die iedereen kan begrijpen, zodat men het idee heeft dat jij de taal van de mensen spreekt en goed weet hoe het in het gewone leven van alledag toegaat. Maar vervul je woorden wel altijd van een vurige gedrevenheid en zorg dat in alles wat je in het openbaar zegt een duidelijke urgentie meeklinkt. Je woorden moeten altijd tot daden oproepen en die daden dienen nu ter hand te worden genomen, niet pas morgen of overmorgen.

Vier: Zorg voor een permanente sfeer van verandering

Ieder verband van mensen, of het nu een organisatie is of een hele samenleving, heeft de neiging om zich te richten op zijn eigen veiligheid, zijn eigen onbedreigde voortbestaan. Dat kweekt een passieve mentaliteit, die jij permanent moet zien te doorbreken. Mensen houden niet van verandering, en wanneer jij je dus als hun leider wilt opstellen, moet je continu wijzen op de noodzaak tot verandering. Maak van die noodzaak tot verandering je belangrijkste programma, en geef dat programma een herkenbare naam en een doelstelling die zo algemeen is geformuleerd dat er aan die benodigde verandering nooit een eind zal komen. Zorg wel dat in het door jou gepropageerde veranderingsprogramma juist voldoende aantrekkelijke punten zitten, die mensen voor dat programma gemotiveerd houdt. Dat geeft je de mogelijkheid om steeds weer een beroep op mensen te doen om ter wille van de noodzakelijke verandering iets te doen of na te laten waar ze uit zichzelf eigenlijk geen trek in hebben, maar waarvan jij wil dat het gebeurt.

Vijf: Benadruk een gezamenlijke identiteit

Je krijgt mensen alleen definitief aan jouw kant, wanneer ze het gevoel hebben dat dat ook hun kant is. Benadruk dus vanaf het begin dat jullie eigenlijk allemaal één grote familie zijn, verbonden door een verwantschap van belangen, achtergronden en doelstellingen. Maak die verwantschap niet alleen materieel – materiële prikkels zijn als de sporen die je aan een paard geeft, ze duren maar een paar meter – maar benadruk steeds de bijzondere gemeenschappelijkheid, de onvervreemdbare band die jouw mensen als één hechte eenheid met elkaar verbindt. Zorg dat je voor die eenheid voldoende symbolen ontwikkelt, waarin jouw mensen zichzelf en dus ook gaandeweg elkaar herkennen. Symbolen die ze steeds sterker met jouw persoon zullen identificeren. Jij wordt dan bij uitstek zelf de verpersoonlijking van hun onderlinge gezamenlijkheid en trouw.

Zes: Presenteer ieder standpunt als onderdeel van een visionaire beweging

Wees heel zuinig met je standpunten en nog zuiniger met je beslissingen. Maar als je zeker genoeg bent van je zaak en met je oordeel of aanwijzingen naar buiten treedt, zorg dan dat je standpunten en instructies direct herkend worden als onderdeel van de grotere visie waar jij de pleitbezorger van bent. Vermijd dat mensen het gevoel krijgen dat ze iets moeten doen dat ze niet goed kunnen plaatsen, iets dat los staat van het grotere programma waar jij voor staat. De visie waar je telkens op hamert – liefst in eenvoudig te onthouden woorden of leuzen – moet het effect hebben van een beweging, een beweging waar mensen bij willen horen. Die beweging verschaft mensen een collectieve identiteit, iets waar mensen – ongeacht of ze het zich bewust zijn – nu eenmaal allen behoefte aan hebben.

Zeven: Beperk zoveel mogelijk je afhankelijkheid

Geen enkele positie is onafhankelijk. Dat heb je misschien gemerkt aan de manier waarop je nu je benoeming in de wacht hebt gesleept. Of denk je soms dat je het in je eentje ook wel had gered? Ik verzeker je dat dat een misvatting is en je zult daar snel genoeg achterkomen. Maar waar je voor moet zorgen is dat je je afhankelijkheid uitsluitend betrekt op de paar mensen die jou werkelijk in je nieuw verworven positie zullen kunnen beschermen. Tegenover alle andere mensen moet je zoveel als je kunt je onafhankelijkheid tonen, ook als teken van je integriteit. Weet dat iedere afhankelijkheid een risico vormt en beperk je afhankelijkheden dus tot de strikt noodzakelijke. Het beste is, maar ook het moeilijkste, wanneer je weet te bereiken dat de mensen van wie jij afhankelijk bent ook – desnoods op een heel ander vlak – weer afhankelijk zijn van jou.

Acht: Verhef jezelf door complimenten aan anderen

Zorg ervoor dat je jezelf nooit prijst; dat is een teken van zwakte en onzekerheid, alsof er een misverstand over je kwaliteiten mogelijk zou zijn. Creëer echter wel voortdurend situaties waarin anderen jou lof toezwaaien. En schep geregeld publieke gelegenheden waarbij je anderen complimenten maakt. Daarmee druk je jezelf als het ware omhoog. Daarmee verduurzaam je je machtspositie veel beter dan wanneer je zou trachten je op te trekken aan hen die (nog) boven je gesteld zijn. Dat is een veel onzekerder zaak, omdat je nooit weet hoe stevig de lijnen zijn waar je dan aan trekt. Door regelmatig complimenten te geven (in het openbaar, niet in beslotenheid) versterk je bovendien de aanhankelijkheid die mensen ten opzichte van jou ervaren, want niets is zo verslavend als waardering. Dus zullen de mensen in je nabijheid steeds in een onderlinge competitie verwikkeld blijven teneinde jouw waardering deelachtig te worden.

Negen: Cultiveer een vijandbeeld

Hoe consequent je ook probeert om jouw mensen in gezamenlijkheid achter jouw doelstellingen te krijgen, het zal je niet lukken wanneer je ze niet ook iets geeft om zich tegen af te zetten. Dat kan een reële bedreiging van buitenaf zijn, een rivaal die het op jullie gemeenschappelijke succes of welzijn gemunt heeft. Het kan ook in overdrachtelijke zin de mislukking zijn van de doelen die jij voor allen hebt geformuleerd, een mislukking die grote en desastreuze gevolgen zou hebben. Een gevoel van geborgenheid en saamhorigheid kan niet bestaan zonder dat mensen tegelijkertijd ook nog een zekere ongerustheid voelen. Zorg dat die ongerustheid niet dooft, maar wakker hem af en toe aan, zodat ze naar jou zullen blijven kijken als degene die het gevaar voor hen in de gaten houdt en die ze daar bescherming tegen biedt.

Tien: Creëer een zichtbaar persoonlijk kenmerk

Denk niet dat je ermee kunt volstaan je positie langs bovenstaande lijnen te handhaven, en dat dan alles vanzelf in orde komt. Mensen geloven niet in gezag dat zich louter functioneel aan hen vertoont, zij willen geloven in en werken voor een mens van vlees en bloed. Een mens die schijnbaar is als zij, maar die toch onmiddellijk herkenbaar is als degeen aan wie ze gewend zijn te gehoorzamen en wiens visionaire kwaliteiten ze willen dienen. Creëer om die reden in je persoonlijke verschijning een zichtbaar aspect dat direct herkenning oproept en dat jou onverwisselbaar verbindt met de positie die je bekleedt. Vertoon jezelf bijvoorbeeld altijd in dezelfde soort kleding, zoals een bepaald opvallend type kostuum of uniform. Vermijdt markante veranderingen in je uiterlijk of haardracht. Die kunnen je herkenbaarheid en daarmee je gezag aantasten, en wekken de indruk dat je niet content bent met je eigen persoonlijkheid.

Mijn beste, er zijn nog heel veel meer aanbevelingen te formuleren, die je van pas zouden kunnen komen, maar ik wil het op dit moment bij deze eerste tien wenken laten. Als je ze zorgvuldig uit het hoofd leert en dagelijks toepast, dan zul je in je nieuwe rol een glanzende toekomst tegemoet gaan. Als je mijn raadgevingen echter in de wind slaat, zal het net zo met je vergaan als je voorganger. Daar had ik aanvankelijk ook hoge verwachtingen van, maar tot mijn spijt bleek hij de afspraken die ik met hem had gemaakt op een gegeven moment zogenaamd vergeten te zijn. Vandaar dat ik geen andere keus had dan om ervoor te zorgen dat hij zijn functie moest neerleggen. Ik vertrouw erop dat jij het in alle opzichten beter zult doen en ik zie met veel genoegen uit naar onze toekomstige samenwerking. Over wat ik als tegenprestatie precies van jou verwacht, kom ik op het juiste moment graag met je te spreken. Voor nu wens ik je nogmaals heel veel succes toe op je nieuwe post, en ik teken,

met zeer persoonlijke groet,

Je Slechte Geweten.